Terugblik landbouwconferentie SGP over agrarisch ondernemerschap - ruimte voor doelsturing

Als SGP zijn we voorstander van agrarisch ondernemerschap. Waarbij de boer zelf bepaalt hoe hij bepaalde doelen, bijvoorbeeld op het gebied van milieu, behaalt. Meer ruimte dus voor doelsturing. Minder van bovenaf opgelegde eisen (middelsturing). Maar toewerken naar maatwerk. Omdat nu eenmaal elk boerenbedrijf anders is. De overheid is daarom aan zet om inspanningen tee belonen en knelpunten in (EU-)regelgeving weg te nemen. Daarbij blijft de haalbaarheid van de doelen een belangrijk punt, naast de keuzevrijheid van de ondernemer.

Bert-Jan Ruissen, Europarlementariër namens de SGP, nam daarom het initiatief voor een conferentie over agrarisch ondernemerschap: ruimte voor doelsturing. Gehouden in Boskoop op vrijdag 19 september 2025 met sprekers uit verschillende hoeken: de Europese Commissie, Wageningen Universiteit, de politiek en de sector. 

Michel de Haan, projectleider Koeien & Kansen, WUR
Het project Koeien en Kansen loopt al 25 jaar. Doel is om goede milieuprestaties te behalen zonder dat het inkomen kost voor de boer. Het project is een samenwerkingsverband van veehouders, adviseurs, kennisinstellingen en de overheid. Betaald vanuit de overheid én de sector. Op zoek naar duurzame oplossingen, maar ook toetsing, evaluatie en verbeteringen van overheidsbeleid. Het project Koeien & Kansen laat al zien dat het werken met doelen heel goed lukt, maar stimulansen zijn voor boeren wel nodig om meer naar doelsturing toe te werken. 

André Hoogendijk, directeur BO Akkerbouw
BO Akkerbouw fungeert onder andere als kenniscentrum voor Nederlandse akkerbouwers. Duidelijk is dat het generieke beleid de waterkwaliteit in Nederland niet heeft verbeterd. Dat terwijl de overheid dat generieke beleid steeds verder verzwaart. Wat BO Akkerbouw betreft is eigen regie door de sector nodig om deze vicieuze cirkel te doorbreken. Doelsturing is daarbij de meest effectieve aanpak. Minder sturen via verplichte maatregelen, maar sturen op het doel zelf: mèt keuzevrijheid om zelf te kiezen welke aanpak het best past bij de bedrijfsvoering. Maar het is ook een gezamenlijke verantwoordelijkheid. De telers werken volgens goede landbouwpraktijk. De verwerkers zetten de kaders en passen de productie aan. Teeltadviseurs zorgen voor bijpassende adviezen en veredelaars werken bijv. aan stikstofefficiënte rassen. 

Gijs Schilthuis, directeur duurzaamheid DG AGRI, Europese Commissie
Begin 2025 presenteerde nieuwe landbouwcommissaris Christophe Hansen zijn visie op de landbouw van de toekomst. Deze visie bevat ook aanpassingen in het huidige Gemeenschappelijke Landbouwbeleid (GLB), bijvoorbeeld de introductie van een eigen duurzaamheidsmeter per boerenbedrijf: om data te verzamelen en dit ook te vergelijken met andere boeren. Per 2028 wordt het GLB ingrijpender gewijzigd. Recent zijn de grote lijnen daarvan door de Europese Commissie voorgesteld. Sommige instrumenten, zoals ecoregelingen, blijven behouden. Maar het doel is ook flink te vereenvoudigen. En om ook van strenge voorwaarden over te stappen naar positieve prikkels voor boeren. 

Panelgesprek geleid door Wyno Zwanenburg, FoodNL, waarbij onder andere de vraag werd gesteld of we niet veel meer toe moeten werken naar regie per gebied en gebiedsplannen, waarbij niet alleen boeren een rol spelen, maar àlle spelers in een bepaald gebied om bepaalde (milieu)doelen te halen?

Reflectie door André Flach, lid Tweede Kamer namens de SGP
Wat is nu ons onderliggende doel? Gaat dat elke twee jaar wijzigen met een nieuw kabinet? Sommige van onze partijen willen namelijk minder vee. Dat is een heel ander doel dan de waterkwaliteit te verbeteren. De politiek en het kabinet moeten doelen specifiek verwoorden én daaraan vasthouden.

Boeren zijn enorm bereid om veel te doen, maar mopperen ook op de overheid. De doelen en ruimte die je krijgt moeten zo uitnodigend zijn, dat je als boer er juist zin in krijgt om te ondernemen. In het verleden werden boeren vaak afgerekend op fouten. Maar beloond worden werkt veel beter. De psychologie van doelsturing moet dus ook worden benut. En de politiek moet aansluiten bij de boerenlogica. Want de boer weet het best hoe het staat op zijn bedrijf en de natuur om hem heen.

vlnr: het panelgesprek olv Wyno Zwanenburg (FoodNL) met Mark Heijmans (LTO), André Hoogendijk (BO Akkerbouw), Michel de Haan (WUR), Gijs Schilthuis (Europese Commissie) en Bert-Jan Ruissen (Europarlementariër SGP).